Αναπτύσσοντας τεχνολογίες αιχμής για την αντιμετώπιση χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών απειλών

Η αντιμετώπιση ενός ΧΒΡΠ περιστατικού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (είδος, ποσότητα και καθαρότητα ΧΒΡΠ παράγοντα, μέθοδος διασποράς, χώρος, μετεωρολογικές συνθήκες, κλπ.). Επομένως δεν είναι η ίδια για κάθε περίπτωση[2].

Χημικοί, βιολογικοί, ραδιολογικοί παράγοντες ή βιομηχανικά χημικά (χλώριο, υδρόθειο, οργανοφωσφορικές ενώσεις, κ.λπ.) είναι δυνατόν να διασπαρθούν στον αέρα που αναπνέουμε, το νερό και στα τρόφιμα που καταναλώνουμε, στο έδαφος και στις επιφάνειες με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή. Οι μέθοδοι διασποράς κυμαίνονται από απλές (π.χ. τοποθέτηση ενός δοχείου με κάποιο υλικό σε πολυσύχναστο μέρος) έως πιο σύνθετες (χρήση εκρηκτικού μηχανισμού ο οποίος μεταξύ άλλων θα βοηθήσει στη διασπορά του υλικού).

Τύποι ΧΒΡΠ περιστατικών

Τα χημικά περιστατικά χαρακτηρίζονται από μία σχετικά γρήγορη (λίγα λεπτά μέχρι μερικές ώρες ανάλογα με το είδος και την ποσότητα του παράγοντα) εμφάνιση συμπτωμάτων στην υγεία των ατόμων που βρέθηκαν στο χώρο του περιστατικού. Η έκθεση ανθρώπων σε επικίνδυνες χημικές ουσίες μέσω εισπνοής, κατάποσης ή στο δέρμα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές βλάβες ανάλογα με την χημική ουσία, την ποσότητα της δόσης και τη διάρκεια της έκθεσης.

Στα βιολογικά περιστατικά η αναγνώριση ενός εν δυνάμει προβλήματος γίνεται είτε άμεσα (π.χ. λήψη μίας επιστολής που περιέχει ύποπτη σκόνη) είτε με καθυστέρηση και συμπίπτει χρονικά με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Οι βιολογικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν βακτήρια, ιούς, μύκητες. Ο απαιτούμενος χρόνος από τη στιγμή έκθεσης σε κάποιο βιολογικό παράγοντα έως την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων κυμαίνεται από ώρες έως αρκετές ημέρες. Επιπλέον λόγω των πιθανών μετακινήσεων των ατόμων που έχουν προσβληθεί ενδέχεται να παρουσιάσουν μεγάλη γεωγραφική διασπορά.

Τα ραδιολογικά και πυρηνικά περιστατικά συνδέονται με την ιονίζουσα ακτινοβολία από ραδιενεργές πηγές και παρουσιάζουν ομοιότητες αλλά και διαφορές με τα χημικά περιστατικά. Καθόσον η ακτινοβολία δεν είναι ορατή, δεν έχει οσμή ούτε γεύση δεν μπορούμε να την αισθανθούμε με οποιοδήποτε τρόπο και οι συνέπειες στο περιβάλλον και στον πληθυσμό μπορεί να είναι μακροχρόνιες.

Ενδεικτικά μέτρα αντιμετώπιση ΧΒΡΠ συμβάντων

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση ΧΒΡΠ συμβάντων αποτελεί ο εξοπλισμός ατομικής προστασίας (Personal Protective Equipment) ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να παρέχει προστασία από σοβαρούς τραυματισμούς ή ασθένειες που προκύπτουν από αλληλεπίδραση με χημικούς, ραδιολογικούς, φυσικούς, ηλεκτρικούς, μηχανικούς ή βιολογικούς κινδύνους και αιωρούμενα σωματίδια. Συμπεριλαμβάνει συνήθως προστατευτική ενδυμασία, προστατευτικές μάσκες, κιτ απολύμανσης και πρώτων βοηθειών και χημικούς ανιχνευτές προκειμένου να παρέχεται στα άτομα προστασία έναντι των ΧΒΡΠ παραγόντων.

Η απολύμανση (decontamination) είναι ένα άλλο πολύ σημαντικό μέσο αντιμετώπισης ΧΒΡΠ συμβάντων. Η χημική, βιολογική, ραδιολογική και πυρηνική απολύμανση είναι η αφαίρεση υλικού ΧΒΡΠ από υποδομές ή ανθρώπους. Ο στόχος της απολύμανσης είναι να περιοριστεί ή να εξαλειφθεί η επιβάρυνση ΧΒΡΠ παραγόντων, η προστασία του ανθρώπου, του περιβάλλοντος και των υλικών/υποδομών, ο περιορισμός υλικών διάδοσης, η αφαίρεση χαλαρών ρύπων ΧΒΡΠ και η ασφαλής αποθήκευση ή μόνιμη απόρριψη τους. Η απολύμανση μπορεί να πραγματοποιηθεί με χημικά, ηλεκτροχημικά και μηχανικά μέσα. Ιδιαίτερα η έγκαιρη και αξιόπιστη απολύμανση των ανθρώπων τη στιγμή της έκτακτης ανάγκης με παράλληλη παραγωγή ελάχιστων αποβλήτων είναι έργο υψίστης σημασίας.

Μοντέλα ατμοσφαιρικής διασποράς ΧΒΡΠ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της περιοχής της μόλυνσης. Τα αποτελέσματα των μοντέλων διασποράς μπορούν να συνδυαστούν με, π.χ. δημογραφικά ή τοπογραφικά δεδομένα για την ανάπτυξη μοντέλων απόκρισης και σχεδιάζουν τις κατάλληλες ενέργειες σε κρίσιμα γεγονότα.

Ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα ΧΒΡΠ

Συνοψίζοντας μπορούμε να εντοπίσουμε πληθώρα ερευνητικών πεδίων δράσης σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο για την αντιμετώπιση ΧΒΡΠ συμβάντων: Τεχνολογίες παρακολούθησης ΧΒΡΠ συμβάντων, τεχνολογίες αιχμής έγκαιρου εντοπισμού ΧΒΡΠ παραγόντων, νέες μέθοδοι παρακολούθησης και πρόβλεψης διασποράς, καινοτόμες λύσεις στον τομέα του εξοπλισμού ατομικής προστασίας και συστημάτων  απολύμανσης, μέθοδοι εκτίμησης και διαχείρισης πολλαπλών κινδύνων, όπως επίσης βελτιωμένες πρακτικές και τεχνολογικές λύσεις για την  διαλογή, παρακολούθηση, διάγνωση και θεραπεία  συμβάντων μαζικών ατυχημάτων. Τέλος, οι αποφάσεις που λαμβάνονται και οι ενέργειες που εκτελούνται κατά τη διάρκεια ενός ΧΒΡΠ συμβάντος και κυρίως τα πρώτα λεπτά συχνά καθορίζουν την επιτυχία της ανταπόκρισης – και αν θα σωθούν ή θα χαθούν ζωές.

Στο πρόγραμμα Horizon Europe υπάρχουν διάφορες θεματικές ενότητες που προσπαθούν να απαντήσουν στις προκλήσεις που προκύπτουν από συμβάντα ΧΒΡΠ.