Η οδική ασφάλεια στο στόχαστρο: Κατακτώντας τη συνολική ‘ανοσία’ με 'εμβολιασμένα' αυτόνομα οχήματα. Από που ξεκινάμε ?

ΑΠΟ ΤOΝ ΔΡ ΑΓΓΕΛΟ ΑΜΔΙΤΗ

Όσο απομακρύνουμε τα χέρια μας από το τιμόνι, και αφήνουμε τον έλεγχο του αυτοκινήτου μας στην τεχνολογία, τα ζητήματα οδικής ασφάλειας γίνονται όλο και πιο επίκαιρα. Το ίδιο και η αποτελεσματικότητα της οδήγησης. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της αυτοματισμού και τα φιλόδοξα Ευρωπαϊκά Ερευνητικά Έργα έχουν διανύσει αρκετό δρόμο με στόχο να βελτιώσουν την ασφάλεια και την αποδοτικότητα στις μεταφορές μας, ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο περιβάλλον.

Το Executive Session ‘Achieving traffic safety: “herd immunity” with vaccinated AVS’, που έλαβε χώρα κατά την διάρκεια του ITS Hamburg 2021 μας έδωσε μια πολύ ωραία ευκαιρία να σκεφτούμε και να συζητήσουμε αυτές τις προκλήσεις αλλά και να προσεγγίσουμε αναδυόμενα ερωτήματα που περιβάλλουν την οδική ασφάλεια μέσα από ένα ευρηματικό πλαίσιο.

Μέχρι σήμερα, μεγάλο μέρος της Ευρωπαϊκής έρευνας στον τομέα καταλήγει ότι τα αυτόνομα οχήματα έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τα επίπεδα ασφαλείας που βιώνουμε στους δρόμους. Αλλά μπορούμε να μιλάμε για ασφάλεια όταν τα οχήματα αυτά κυκλοφορούν σε ένα ‘υβριδικό’ περιβάλλον στο οποίο συνυπάρχουν με οχήματα που λειτουργούν σε διαφορετικά επίπεδα αυτονομίας ή και χωρίς καθόλου αυτονομία;

Καθώς βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση όπου οχήματα διαφορετικών επιπέδων αυτονομίας μοιράζονται το οδικό δίκτυο, τα ακριβή οφέλη που μπορεί να φέρει η αυτονομία σε επίπεδο ασφαλείας και σε ένα ‘μεικτό’ τέτοιο περιβάλλον είναι δύσκολο να προσδιοριστούν -λόγω ενός μεγάλου αριθμού μη προβλέψιμων παραμέτρων. Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανόν να εμφανιστούν επιπλέον ρίσκα.

Οι προβληματισμοί αυτοί βρέθηκαν στο επίκεντρο της προσοχής μας στο ITS Hamburg Executive Session του. Με εξαιρετικό ενδιαφέρον παρακολουθήσαμε την Jane Lappin (Chair, TRB Standing Committee on Vehicle Highway Automation) και ερευνητες από το Delft University Dr. Ir. Simeon C. Calvert, Assistant Professor, Prof. Dr. ir. Bart van Arem, να δανείζονται εννοιολογικά σχήματα από τις επιστήμες της υγείας -όπως τη διαδικασία του εμβολιασμού- για να προσεγγίσουν ζητήματα οδικής ασφάλειας από μια καινούργια οπτική γωνία.

Στην ιατρική επιστήμη χρησιμοποιούν διάφορα στατιστικά μοντέλα για να εκτιμήσουν και να αποτυπώσουν τη δυναμική μεταδοτικότητας μολυσματικών ασθενειών και ταυτόχρονα να ποσοτικοποιήσουν το ελάχιστο επίπεδο κάλυψης που απαιτείται για την αποτελεσματική προστασία του πληθυσμού και την αναχαίτηση της μεταδοτικότητας του ιού. Τι συμβαίνει λοιπόν αν δανειστούμε αυτά τα στατιστικά μοντέλα για να εκτιμήσουμε τα απαιτούμενα επίπεδα διείσδυσης των αυτόματων οχημάτων τα οποία μπορούν να εγγυηθούν βελτιωμένη ασφάλεια στο οδικό δίκτυο;

Στην παρουσίαση της Dr Lappin, τα αυτόματα οχήματα αντιμετωπίζοντας ώς ‘εμβολιασμένοι παράγοντες’ που έχουν επιτύχει ανοσία σε οδικά ατυχήματα. Στο δρόμο προς την συνολική ανοσία του πληθυσμού, ο εμβολιασμός επιταχύνει το ταξίδι, αλλά μπορούμε να ισχυριστούμε το ίδιο όταν μιλάμε για αυτόνομα οχήματα τα οποία θα κυκλοφορούν σε ένα μεικτό περιβάλλον; Και αν ναι, ποια τα απαραίτητα συστατικά του ‘εμβολίου’ αυτού;

Στην αρχή, όταν ξεκινήσαμε να συζητάμε για συνολική ανοσία (ανοσια γενικού πληθυσμού) στην κυκλοφορία, οι επιστήμονες ισχυρίζονταν ότι μπορούμε να επιτύχουμε ασφάλεια και αποδοτικότητα σε σενάρια μεικτής κυκλοφορίας χωρίς μεγάλη διείσδυση των αυτόνομων οχημάτων. Σήμερα, προκύπτει ότι το επίπεδο της διείσδυσης των αυτόνομων οχημάτων που χρειάζεται για να παρέχει προστασία από ατυχήματα στους οδηγούς και να βελτιώσει σημαντικά τη δημόσια ασφάλεια στους δρόμους, είναι άμεσα και κύρια εξαρτώμενο από μια επιπρόσθετη σημαντική παράμετρο. Κατά την άποψη μου, είναι η ‘συνδεσιμότητα’ το βασικό συστατικό που θα κάνει τα αυτόνομα οχήματα να δράσουν ως εμβολιασμένοι παράγοντες. Επεκτείνοντας τον ισχυρισμό αυτό, θα έλεγα ότι το ίδιο σχήμα μπορεί να αφορά και την αποδοτικότητα.

Μόνο όταν η μεγάλη πλειοψηφία των αυτόνομων οχημάτων είναι επίσης κατάλληλα εξοπλισμένα και συνδεδεμένα, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε το βαθμό επικυνδυνότητας και να αυξηθεί η αποδοτικότητα τους. Τα Ευφυή και Συνεργατικά Συστήματα Μεταφορών που διαδρούν και αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον –χρήστες, οχήματα, κατάλληλα εξοπλισμένη οδική υποδομή κτλ- μπορούν να αντιμετωπιστούν ως παράγοντες που έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους.

Ωστόσο, ακόμα και σε ένα περιβάλλον με κατάλληλα εξοπλισμένα και συνδεδεμένα οχήματα, η έκθεση στον κίνδυνο δεν μπορεί να ελαχιστοποιηθεί πλήρως καθώς αρκετοί ανασταλτικοί και μη προβλέψιμοι παράγοντες μπορεί να ελαττώσουν την ‘αποδοτικότητα του εμβολίου’ – πχ ο βαθμός αυτονομίας, θέματα ασφαλείας δεδομένων, κανονισμοί και πολιτικές, βαθμός διαλειτουργικότητας προτύπων, ζητήματα που σχετίζονται με την κοινή γνώμη και αποδοχή ή ακόμα και το επίπεδο εκπαίδευσης των οδηγών και χρηστών.
Ειδικότερα, κανονιστικά πλαίσια και νομοθετικές ρυθμίσεις σε σχέση με τα αυτόματα οχήματα χρειάζεται να ακολουθήσουν μια ολιστική προσέγγιση που θα προάγει τη διαλειτουργικότητα συστημάτων και θα διασφαλίζει τον εξαρμονισμό.

Βλέπουμε σε αυτό το σημείο πόσο σημαντικό είναι για ακόμα μια φορά να προσεγγίσουμε τα αυτόνομα οχήματα ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι των Ευφυών Συστημάτων Μεταφοράς και όχι ως ένα μεμονωμένο στοιχείο τους. Τα συνεργατικά συστήματα και τα διασυνδεδεμένα οχήματα και υποδομές είναι το επόμενο στάδιο στο ταξίδι του αυτοματισμού στον δρόμο προς ένα πιο ασφαλές και αποδοτικό σύστημα μεταφορών. Μόνο στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης που περιλαμβάνει πλήθος από παραμέτρους θα μπορέσουμε να εγγυηθούμε αυξημένα επίπεδα ασφαλείας σε ένα μεικτό περιβάλλον οδικής κυκλοφορίας και στην μεταβατική φάση την οποία θα διανύσουμε.